Chỉ trong 5 ngày, Nhà Trắng đã tự thân biến thành boongke – một “thành lũy” rộng gần nửa cây số vuông, bảo vệ một tổng thống đang ở vào thời điểm căng thẳng nhất từ đầu nhiệm kỳ.
Ngày 1/6, tiếng lựu đạn choáng vọng đến Vườn Hồng ở Nhà Trắng và mùi hăng từ chất phân tán hóa học lan đến cả nơi Tổng thống Trump đứng chụp ảnh.
Ngày 2/6, nhà truyền giáo qua truyền hình nổi tiếng nhất nước Mỹ đã lên án ông Trump. Các quan chức quân sự cao cấp nhất của đất nước tiếp nối chỉ trích trong ngày 3/6.
Đến ngày 4/6, Nhà Trắng bắt đầu giống một pháo đài. Và vào ngày 5/6, ông Trump thức dậy với những con chữ màu vàng khổng lồ được vẽ trên đường cách nơi ở của ông một khối nhà, nhắc nhở rằng “sinh mạng của người da đen quan trọng”.
Tổng thống Trump biến mất trước công chúng phần lớn thời gian trong tuần, sau khi có bài phát biểu và chụp ảnh gần Nhà thờ St. John hôm 1/6, hành động đã bị chỉ trích.
Đằng sau cánh cổng của một Nhà Trắng ngày càng kiên cố, ông Trump công kích các quan chức tỏ ra không mặn mà với cách tiếp cận “luật pháp và trật tự” của ông và hầu như bỏ qua những đề nghị rằng ông ít nhất hãy cố gắng khơi dậy tinh thần đoàn kết tại một đất nước đang chia rẽ vì vấn đề chủng tộc và ý thức hệ.
Thay vào đó, tổng thống tìm cách khắc phục hình ảnh và lo ngại về cảnh báo từ một số đồng minh về phản ứng của ông trước các cuộc biểu tình trên toàn quốc.
Ông đã tức giận khi tin về việc ông rút xuống hầm an toàn nằm sâu 5 tầng dưới lòng đất Nhà Trắng bị rò rỉ, yêu cầu được biết ai đã tiết lộ thông tin đó cho báo chí. Sau đó, ông tuyên bố rằng ông chỉ xuống hầm để kiểm tra. Trong tuần qua, các cuộc biểu tình – chủ yếu là ôn hòa nhưng đôi khi thay đổi – tiếp tục diễn ra bên ngoài Nhà Trắng.
Cho đến ngày 5/6, Nhà Trắng tự thân đã biến thành một boongke – một thành lũy rộng gần nửa cây số vuông, bảo vệ một tổng thống đang đứng trước những thách thức lớn về năng lực lãnh đạo.
Thứ Hai
Ngay cả sau một cuối tuần với các cuộc đụng độ dữ dội bên ngoài Nhà Trắng, vào sáng thứ Hai (1/6), khung cảnh xung quanh Nhà Trắng vẫn bình thường.
Khi ông Trump đến Phòng Bầu dục vào giữa trưa, các trợ lý đã nhận thức được sự phẫn nộ của ông đối với những gì, sau đó, được gọi đơn giản là “câu chuyện hầm trú ẩn”. Ông Trump yêu cầu các quan chức cấp cao, bao gồm cả chánh văn phòng Mark Meadows, cố vấn truyền thông Hope Hicks và thư ký báo chí Kayleigh McEnany, cho biết ai là người đã rò rỉ thông tin.
Hơn nữa, ông Trump nhất định tìm cách đảo ngược ấn tượng rằng ông đã thu mình ẩn náu bên dưới Nhà Trắng, im lặng và vô hình, giữa lúc đất nước đang rung chuyển vì các cuộc biểu tình mà ở một số nơi đã trở thành bạo lực.
Trước đó, các đồng minh thân thuộc đã cảnh báo về cuộc bầu cử tháng 11 nếu không lập tức dẹp yên bạo lực đang xảy ra ở nhiều thành phố lớn trên khắp nước Mỹ, bao gồm thủ đô Washington. Bắt đầu ngày mới không vui vẻ với tin tức về hầm trú ẩn, ông quyết tâm chuyển câu chuyện sang hướng dập tắt bạo lực.
Trong một cuộc họp tại Phòng Bầu dục vào sáng 1/6 với các quan chức an ninh quốc gia hàng đầu, ông Trump được nghe trình về phương án viện dẫn Đạo luật Nổi dậy, luật ra đời hồi đầu thế kỷ 19 cho phép ông huy động các lực lượng phục vụ toàn thời gian để đối phó với bất ổn. Kế hoạch này là bất khả thi đối với một số người, nhưng những người khác, bao gồm Phó tổng thống Mike Pence và Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper, có vẻ ủng hộ. Những người khác đặt câu hỏi liệu tổng thống có nghiêm túc không.
Cuộc họp trở nên căng thẳng đến mức đứng ngoài hành lang có thể nghe thấy tiếng nói vọng ta từ Phòng Bầu dục. Trong cùng một cuộc họp, ông Trump liên tục bày tỏ lo ngại rằng ông đã tỏ ra yếu đuối và không thể giúp người Mỹ tránh được tổn hại.
Mặc dù thư ký báo chí của ông nói rằng việc có thêm một bài phát biểu của tổng thống không phải cần thiết lúc này, ông Trump nói với các phụ tá rằng ông đã quyết định thực hiện việc này vào tối hôm đó.
Hai vấn đề – kiểm soát bạo lực và cải thiện hình ảnh – dường như đã xuất hiện cùng lúc khi ông Trump sau đó đề nghị đi bộ từ cổng Nhà Trắng đến nhà thờ St. John. Trong khi chính ông Trump nảy ra ý tưởng về chuyến ghé thăm nhà thờ, cố vấn truyền thông Hicks và chánh văn phòng Meadows cùng với con rể của ông – Jared Kushner và con gái Ivanka Trump, đã tham gia vào kế hoạch ban đầu cho hoạt động này, theo hai viên chức cấp cao của Nhà Trắng.
Bên ngoài Nhà Trắng, Bộ trưởng Tư pháp William Barr – người đã tham gia cuộc họp căng thẳng ở Phòng Bầu dục trước đó và đang trực tiếp khảo sát hiện trường – đã rất ngạc nhiên khi thấy quảng trường Lafayette vẫn đầy người biểu tình, mặc dù ông đã ra lệnh thiết lập vành đai rộng hơn xung quanh Nhà Trắng sau các cuộc đụng độ cuối tuần.
Khi các phóng viên được tập hợp vội vã trong Vườn Hồng để nghe ông Trump phát biểu ngắn gọn trước khi khởi hành, ông Barr đã ra lệnh “dọn đường”. Những người biểu tình ôn hòa bị giải tán bằng hóa chất và lựu đoạn choáng, gây nên cảnh hỗn loạn.
Thứ Ba
Đến sáng hôm sau, hàng rào thép cao gần 2,5 mét thường được sử dụng trong lễ nhậm chức hoặc hội nghị thượng đỉnh lãnh đạo thế giới đã được chở đến để củng cố an ninh xung quanh Nhà Trắng. Và các quan chức ở Nhà Trắng lên tiếng biện hộ cho những gì đã xảy ra tối hôm trước.
Bản thân ông Trump có vẻ hài lòng với việc đi bộ này và không tỏ ra quá quan tâm đến những lời cáo buộc. Ông khăng khăng muốn thể hiện sự quyết tâm, và được nghe thấy đã bảo bà Melania mỉm cười trong chuyến ghé thăm nhà thờ Công giáo.
Song sự việc đã gây tranh cãi khi tổng giám mục Washington đặt câu hỏi tại sao bất kỳ cơ sở Công giáo nào phải “để bản thân bị lạm dụng và thao túng quá mức theo cách vi phạm các nguyên tắc tôn giáo của chúng tôi”.
Những người khác lần lượt lên tiếng về tình trạng hỗn loạn hôm 1/6 – từ vị giám mục coi quản nhà thờ St. John, đến thượng nghị sĩ bang Nam Carolina Tim Scott, nghị sĩ người da đen duy nhất trong đảng Cộng hòa tại Thượng viện Mỹ, nói rằng hơi cay lẽ ra không nên được được sử dụng để giải tán người biểu tình, cho đến Pat Robertson, nhà truyền giáo qua truyền hình nổi tiếng, người nói rằng “bạn chỉ cần đừng làm vậy”.
Nhà Trắng khẳng định quyết định giải tán người biểu tình khỏi công viên không liên quan đến việc ông Trump đi bộ từ Nhà Trắng đến nhà thờ, nói ông Barr đã quyết định mở rộng chu vi hàng rào an ninh nhiều tiếng đồng hồ trước lúc 7h – giờ giới nghiêm theo lệnh của thị trưởng Washington.
Sau đó, Cảnh sát Công viên Mỹ ra tuyên bố phủ nhận việc các sĩ quan đã sử dụng hơi cay để giải tán những người biểu tình khỏi công viên Lafayette, nói họ đã sử dụng “đạn cay” (pepper ball).
Tuy nhiên, vụ việc hôm 1/6 đã gây ra một số lo ngại trong nội bộ rằng ông Trump đã đưa mong muốn thể hiện thẩm quyền về “luật pháp và trật tự” đi quá xa. Những nỗ lực hậu cần vội vàng cho 17 phút đi bộ dường như được tiến hành một cách “nửa vời” trong nhìn nhận của nhiều quan chức, đặc biệt là việc thiếu kế hoạch cho những gì ông Trump sẽ làm khi đến bên ngoài nhà thờ lịch sử. Thay vì cúi đầu cầu nguyện hoặc nói chuyện với các lãnh đạo nhà thờ, người không biết ông sẽ đến, ông Trump giơ lên một cuốn Kinh thánh mà con gái ông mang theo trong túi xách.
Một số phụ tá cũng lo ngại về sự thiếu sự đa dạng chủng tộc trong nhóm tháp tùng tổng thống đi bộ, bất chấp các vấn đề bất công chủng tộc là nguyên nhân sâu xa dẫn đến tình trạng bất ổn dân sự hiện nay.
Tổng thống chỉ có một vài cố vấn cấp cao người gốc Phi và thành viên nội các người da đen duy nhất của ông, Bộ trưởng Phát triển Nhà và Đô thị Ben Carson, không có mặt, mặc dù ông Trump và ông Carson đã nói chuyện qua điện thoại hôm 1/6. Các trợ lý sau đó thừa nhận đó là một sai lầm về mặt hình ảnh.
Thứ Tư
Khi tuần lễ dần trôi qua, vòng ngoài xung quanh Nhà Trắng cũng được mở rộng thêm. Đội ngũ nhân viên thực thi pháp luật – một số người từ chối nêu cơ quan – đứng canh gác với thiết bị chống bạo loạn.
Bên trong các cảnh cổng, giới chức hay tin Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper – người đã tham dự các cuộc họp ở Nhà Trắng hồi đầu tuần và không có mâu thuẫn lớn với tổng thống – sẽ chủ trì một cuộc họp báo tại Lầu Năm Góc.
Song họ đã không chuẩn bị cho những gì ông ấy sắp nói. Bộ trưởng Esper tự cách ly mình khỏi các hình ảnh xấu xí bên ngoài St. John và nói rằng ông không ủng hộ việc sử dụng Đạo luật Nổi dậy để cho phép lực lượng phục vụ toàn thời gian dập tắt các cuộc biểu tình quy mô lớn, dù ông Trump trước đó khẳng định ông sẵn sàng lựa chọn phương án đó.
Những phát biểu của ông Esper như cú đấm thẳng vào một Cánh Tây vốn đang phải chật vật đối phó với những lời chỉ trích khắp nơi sau chuyến ghé thăm nhà thờ.
“Không biết ai đã nghĩ rằng đó là một ý tưởng hay,” một quan chức nói.
Trong nhiều tháng, Tổng thống Trump và Cố vấn an ninh quốc gia Robert O’Brien đã mất niềm tin vào khả năng lãnh đạo quân đội của ông Esper và xu hướng tránh bảo vệ tổng thống hoặc các chính sách của ông một cách toàn diện, theo nhiều quan chức chính quyền. Ông Trump thậm chí đã suy nghĩ về một bộ trưởng quốc phòng mới trong một ngày cuối tuần gần đây tại Trại David.
Ngay sau khi kết thúc cuộc họp báo ở Lầu Năm Góc, ông Esper đã đến Nhà Trắng để gặp ông Trump, nơi tổng thống khiển trách lãnh đạo quốc phòng vì đã lên tiếng và tỏ ra mâu thuẫn với ông.
Ông Trump đã bị các trợ lý thuyết phục rằng việc sa thải Esper lúc này là rất không đúng thời điểm và gây mất tập trung khi các cuộc khủng hoảng khác đang diễn ra. Song các quan chức đã không lạc quan về số phận cuối cùng của ông Esper trong chính quyền, cho thấy ông Trump dường như đã mệt mỏi với người đứng đầu Lầu Năm Góc của mình.
Tại một cuộc họp báo giữa trưa, thư ký báo chí McEnany nói: “Nếu tổng thống mất niềm tin vào Bộ trưởng Esper, tôi chắc chắn tất cả các bạn sẽ là người đầu tiên được biết”, cô nói.
Song hóa ra ông Esper chỉ là khởi đầu. Vài giờ sau, người tiền nhiệm của ông tại Lầu Năm Góc, tướng James Mattis, đã đưa ra một tuyên bố phê bình bức ảnh chụp ông Trump bên ngoài nhà thờ và tuyên bố “sếp” cũ của ông là “tổng thống đầu tiên trong đời tôi không cố gắng đoàn kết người dân Mỹ – thậm chí không giả vờ thử làm vậy”.
“Chúng ta đang chứng kiến hậu quả của ba năm không có sự lãnh đạo chín chắn”, cựu bộ trưởng quốc phòng viết.
Ông Trump từ lâu đã bất hòa với tướng Mattis. Song làn sóng tướng lĩnh quân sự phản đối ông Trump dâng cao hôm 3/6 – trong đó có cả đô đốc Mike Mullen, cựu chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, và tướng John Allen, cựu đặc phái viên chống IS.
“Có lẽ điểm chung duy nhất của Barack Obama và tôi là cả hai chúng tôi đều có vinh dự sa thải Jim Mattis, vị tướng được đánh giá cao hơn thực tế hàng đầu thế giới”, ông Trump tweet, mặc dù ông Mattis là người rời bỏ chính quyền để thể hiện sự phản đối.
Thứ Năm
Khi các phóng viên đến Nhà Trắng vào đầu ngày 4/6, nhiều hàng rào thép và hàng rào bê tông đã được đưa đến bằng xe tải. Công sự được mở rộng, ngay cả khi các quan chức Nhà Trắng khẳng định việc này chỉ đơn thuần là để đảm bảo an ninh và ông Trump không phải người ra lệnh.
Đằng sau thành lũy, các trợ lý chính trị của tổng thống đã đến dự một cuộc họp định kỳ để thảo luận về chiến dịch tái tranh cử của ông. Giám đốc chiến dịch Brad Parscale, phó giám đốc chiến dịch Bill Stepien, nhà thăm dò Tony Fabrizio, Kushner và Meadows đã gặp ông Trump để thảo luận về chiến dịch cũng như một cuộc thăm dò ý kiến tại các bang chiến trường gần đây, cho thấy ông Trump đang ở trong thời điểm nguy hiểm nhất về chính trị từ khi bắt đầu nhiệm kỳ đầu tiên.
Về mặt công khai, ông Trump phủ nhận uy tín các cuộc khảo sát cho thấy ông Biden đang dẫn trước và nhanh chóng nhắc nhở những người theo dõi ông trên Twitter rằng các cuộc thăm dò hóa ra đều sai lầm trong cuộc bầu cử năm 2016. Song sự bất an của ông đối với môi trường chính trị hiện tại có thể nhìn thấy rõ ràng tại Nhà Trắng.
Trong một nỗ lực rõ ràng để chống lại những tai ương chính trị đó, đội ngũ tranh cử của ông Trump và Ủy ban Quốc gia đảng Cộng hòa đã tuyên bố hôm 4/6 rằng họ sẽ tiếp tục thực hiện các chiến dịch trực tiếp vào tuần tới.
Và bản thân ông Trump đã lên kế hoạch trở lại với hoạt động gây quỹ chính trị trực tiếp vào tuần tới khi ông tới Texas để tham dự một sự kiện dự kiến thu về nhiều tiền.
Thứ Sáu
Khi tuần lễ kết thúc, dãy hàng rào cuối cùng đã được dựng lên để hoàn thành “thành lũy” bảo vệ mới xung quanh Nhà Trắng giữa lúc cuộc biểu tình cuối tuần sắp diễn ra. Ngay cả khi hàng trăm thành viên của Sư đoàn Nhảy dù 82 đã bắt đầu trở về doanh trại ở Bắc Carolina sau khi được triển khai bên ngoài Washington, thành phố vẫn ở trong tình trạng quân sự hóa cao độ.
Vệ binh Quốc gia, Cục Nhà tù, Cảnh sát Tư pháp Mỹ, Cơ quan Thực thi Pháp luật về Ma túy và một loạt lực lượng khác tuần tra trên đường phố Washington – theo lệnh bởi Bộ trưởng Tư pháp William Barr.
An ninh xung quanh Nhà Trắng cũng ngày càng được tăng cường, dù các tổng thống trong quá khứ đã tìm cách giữ cho nơi này được rộng mở nhất có thể ngay cả trong trường hợp khẩn cấp quốc gia.
“Việc Nhà Trắng và người trong đó phải được vây kín là chuyện đáng buồn”, Thị trưởng Washington, D.C. Murial Bowser nói trong tuần này. “Chúng ta muốn Nhà Trắng được mở để mọi người có thể tiếp cận nó từ mọi phía”.
Ngày 5/6, vào đầu giờ sáng, Bowser đã cho người sơn dòng chữ “Black Lives Matter” (Sinh mạng của người da đen đáng giá) khổng lồ màu vàng dọc theo đường 16 đoạn gần Nhà Trắng nhất, cách nơi ông Trump đứng bên ngoài nhà thờ St. John chỉ vài bước chân.
Bên trong Nhà Trắng, các trợ lý đã chuẩn bị cho một báo cáo việc làm ảm đạm khác trong bối cảnh suy thoái kinh tế do đại dịch gây ra. Song, bất ngờ, báo cáo lại tích cực. Và các trợ lý chiến dịch và cố vấn chính trị của ông Trump, những người ngày càng lo lắng rằng tình trạng ảm đạm của nền kinh tế đang làm xáo trộn triển vọng tái đắc cử của ông, cảm thấy nhẹ nhõm.
Trở lại Vườn Hồng bốn ngày sau khi xuất hiện trong tiếng lựu đạn choáng, ông Trump dường như đã sẵn sàng bước tiếp: từ bất ổn vì vấn đề chủng tộc, từ đại dịch virus corona và từ sự tàn phá kinh tế vẫn đang khiến hàng triệu người Mỹ mất việc.
“Công lý bình đẳng theo luật phải có nghĩa là mọi người dân Mỹ đều được đối xử bình đẳng trong mọi va chạm với lực lượng thực thi pháp luật, bất kể chủng tộc, màu da, giới tính hay tín ngưỡng. Họ phải nhận được sự đối xử công bằng từ cơ quan thực thi pháp luật. Họ phải nhận được điều đó”, ông Trump nói.
“Tất cả chúng ta đã thấy những gì đã xảy ra tuần trước. Chúng ta không thể để điều đó xảy ra”, ông tiếp tục. “Hy vọng rằng George đang nhìn xuống ngay bây giờ và nói, ‘Điều tuyệt vời đang đến với đất nước chúng ta’. Đây là một ngày tuyệt vời đối với anh ấy, đó là một ngày tuyệt vời cho mọi người”.
Đông Phong – Zing
